نویسنده,لوئیس باروچو
در میان تسلیحاتی که توانایی حمله به تاسیسات زیرزمینی هسته‌ای ایران را دارند، یکی از آن‌ها تاکنون استفاده نشده و هنوز در اختیار اسرائیل قرار نگرفته است: جی‌بی‌یو-۵۷ اِی/بی، بزرگ‌ترین بمب «سنگرشکن» غیرهسته‌ای جهان (ام‌او‌پی) که فقط در اختیار آمریکا است.
این بمب هدایت‌شونده دقیق، با وزنی حدود ۱۳۶۰۰ کیلوگرم، به صورت بالقوه قادر است به اعماق مجتمع غنی‌سازی سوخت هسته‌ای فردو نفوذ کند که در دل کوه بنا شده است.
آمریکا تا الان این بمب را در اختیار اسرائیل قرار نداده است.
اما این سلاح دقیقا چیست، چالش‌های استفاده از آن کدام است و آیا احتمال به کار بردن آن وجود دارد؟
بر اساس اعلام دولت آمریکا، جی‌بی‌یو-۵۷ ای/بی، «سلاح نفوذی عظیمی است که توانایی حمله به سنگرها و تونل‌های بسیار مستحکم و مدفون در اعماق زمین را دارد».
گفته می‌شد این بمب شش متری، می‌تواند حدود ۶۱ متر در عمق زمین نفوذ کند و سپس منفجر شود. امکان پرتاب چند بمب پشت سر هم وجود دارد که با هر انفجار، عمق نفوذ افزایش می‌یابد.
این بمب ساخت شرکت بوئینگ است و هرگز در میدان نبرد استفاده نشده است، اما در میدان موشکی وایت سندز آزمایش شده که یک منطقه آزمایش نظامی در ایالت نیو مکزیکو آمریکا است.
قدرت این سلاح از بمب معروف دیگر آمریکایی، یعنی بمب عظیمی انفجار هوایی (مواب) نیز بیشتر است. این بمب که با وزنی معادل ۹۸۰۰ کیلوگرم به عنوان «مادر همه بمب‌ها» شناخته می‌شود، در سال ۲۰۱۷ در افغانستان مورد استفاده قرار گرفت.
پل راجرز، استاد بازنشسته مطالعات صلح در دانشگاه بردفورد بریتانیا می‌گوید: «نیروی هوایی آمریکا تلاش زیادی کرد تا سلاح‌هایی با اندازه‌ای مشابه مواب طراحی کند، اما با این تفاوت که ماده منفجره، درون محفظه‌ای از فلز فوق‌العاده سخت قرار بگیرد. نتیجه این تلاش، تولید بمب نفوذگر جی‌بی‌یو-۵۷ ای/بی بود.»
در حال حاضر تنها بی-۲ اسپیریت، که به آن بمب‌افکن رادارگریز نیز گفته می‌شود، برای حمل و پرتاب این بمب سنگرشکن طراحی و برنامه‌ریزی شده است. این هواپیما که اغلب به طور خلاصه با نام بی-۲ شناخته می‌شود، محصول شرکت نورثروپ گرومن و یکی از پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی نیروی هوایی آمریکاست.
به گفته شرکت سازنده، بی-۲ قادر است ۱۸ هزار کیلوگرم بار مفید حمل کند. اما نیروی هوایی آمریکا اعلام کرده است که این بمب‌افکن موفق شده آزمایش حمل دو بمب جی‌بی‌یو-۵۷ اِی/بی را با موفقیت انجام دهد که مجموع وزن آن‌ها در حدود ۲۷۲۰۰ کیلوگرم است.
این بمب‌افکن سنگین دوربرد، می‌تواند بدون نیاز به سوخت‌گیری ۱۱ هزار کیلومتر پرواز کند و با یک بار سوخت‌گیری هوایی، برد آن به حدود ۱۸۵۰۰ کیلومتر می‌رسد که به گفته نورثروپ گرومن، امکان رسیدن به تقریبا هر نقطه‌ای از جهان را ظرف چند ساعت فراهم می‌سازد.
پروفسور پل راجرز می‌گوید اگر قرار باشد بمب سنگرشکن علیه دشمنی با پدافند هوایی مدرن مانند ایران استفاده شود، بمب‌افکن‌های بی-۲ به احتمال زیاد با همراهی هواپیماهای دیگر به کار گرفته خواهند شد.
برای مثال ممکن است از جنگنده‌های اف-۲۲ رادارگریز برای سرکوب پدافند هوایی دشمن استفاده شود و پس از آن پهپادها برای ارزیابی خسارت و نیاز به حملات بعدی وارد عمل شوند.
او برآورد می‌کند که ذخیره عملیاتی آمریکا از این بمب‌ها محدود است و می‌گوید: «احتمالا آمریکا در مجموع فقط ۱۰ یا شاید ۲۰ بمب عملیاتی از این نوع در اختیار دارد.»
آیا بمب سنگرشکن علیه ایران به کار خواهد رفت؟
فردو دومین تاسیسات بزرگ غنی‌سازی هسته‌ای ایران بعد از نطنز محسوب می‌شود.
این مجموعه در عمق کوهی نزدیک شهر قم، حدود ۹۵ کیلومتری جنوب غرب تهران ساخته شده است. بر اساس گزارش‌ها ساخت آن از حدود سال ۲۰۰۶ آغاز شد و در سال ۲۰۰۹، زمانی که تهران رسما وجود این تاسیسات را اعلام کرد، به بهره‌برداری رسید.
علاوه بر قرار گرفتن در عمق تقریبا ۸۰ متری زیر سنگ و خاک، گزارش شده که فردو با سامانه‌های موشکی زمین‌به‌هوای ایرانی و روسی محافظت می‌شود.
در ماه مارس ۲۰۲۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذرات اورانیومی با غنای ۸۳/۷ درصد در این تاسیسات شناسایی کرد که بسیار نزدیک به سطح غنی‌سازی تسلیحاتی است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اعلام کرده است که هدف از حمله به ایران نابودی برنامه موشکی و هسته‌ای این کشور است؛ برنامه‌ای که او آن را «تهدیدی وجودی برای اسرائیل» توصیف کرده است. مقام‌ها می‌گویند از بین بردن تاسیسات فردو بخشی از این اهداف است.
یشیل لیتر، سفیر اسرائیل در آمریکا، روز جمعه به شبکه فاکس‌نیوز گفت: «کل این عملیات … در واقع تنها با نابودی فردو تکمیل شود.»
اما به گفته پروفسور راجرز، اسرائیل به تنهایی توانایی به‌کارگیری بمب سنگرشکن را ندارد و آمریکا بدون دخالت مستقیم اجازه استفاده از آن را نخواهد داد.
او می‌گوید: «قطعا اجازه نمی‌دهند اسرائیلی‌ها خودشان این کار را انجام دهند، و اسرائیل بمب‌هایی با این قدرت نفوذ در اختیار ندارد.»
تصمیم آمریکا برای استفاده از این بمب، بیش از هر چیز به میزان تمایل واشنگتن برای تشدید مداخله بستگی دارد، آن هم تحت رهبری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده. پروفسور راجرز اضافه می‌کند: «واقعا بستگی دارد که آیا ترامپ می‌خواهد با تمام توان به کمک اسرائیلی‌ها بیاید یا نه.»
در نشست سران گروه هفت در کانادا، از ترامپ سوال شد که آمریکا در چه صورتی مداخله نظامی خواهد کرد. او پاسخ داد: «نمی‌خواهم درباره این موضوع صحبت کنم.»
سفیر اسرائیل در واشنگتن، در گفت‌وگو با شبکه خبری ای‌بی‌سی، در پاسخ به پرسشی درباره احتمال مشارکت نظامی آمریکا در حمله به تاسیسات فردو گفت: «اسرائیل صرفا درخواست کمک دفاعی از آمریکا داشته است.»
او افزود: «چندین سناریو داریم … که به ما امکان می‌دهد با مسئله فردو برخورد کنیم. همه چیز این نیست که برویم در آسمان و از دور بمباران کنیم.»
ایران همواره گفته است که برنامه هسته‌ای‌اش کاملا صلح‌آمیز است و هیچ‌گاه به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نبوده است.
اما هفته گذشته، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متشکل از ۳۵ کشور، برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته رسما اعلام کرد که ایران تعهدات خود در زمینه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را نقض کرده است.
عامل تعیین‌کننده
با وجود حملات هوایی اخیر اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران، پروفسور پل راجرز معتقد است که احتمال آسیب زدن اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران در عمق زمین «بسیار اندک» است.
او می‌گوید: «آن‌ها برای انجام چنین کاری واقعا به سلاحی مثل بمب سنگرشکن نیاز دارند، کاری که خودشان قادر به انجام آن نیستند.»
کلسی داونپورت، مدیر سیاست‌های منع گسترش در انجمن کنترل تسلیحات در آمریکا، می‌گوید: «تا زمانی که تاسیسات فردو فعال باقی بماند، ایران همچنان یک ریسک فوری از نظر اشاعه هسته‌ای محسوب می‌شود. تهران این گزینه را دارد که غنی‌سازی را تا سطح تسلیحاتی در این سایت افزایش دهد یا اورانیوم را به مکان اعلام‌نشده‌ای منتقل کند.»
اما پروفسور راجرز هشدار می‌دهد حتی اگر بمب سنگرشکن به کار گرفته شود، موفقیت آن تضمین‌شده نیست، زیرا عمق و میزان محافظت از سایت‌های ایرانی دقیقا مشخص نیست.
او می‌گوید: «در حال حاضر این سلاح خاص بیش از هر سلاح دیگری شانس آسیب زدن به توانایی‌های هسته‌ای ایران را در اعماق زمین دارد. اما این‌که واقعا می‌تواند این کار را بکند یا نه، هیچ‌کس نمی‌داند.»
Add a Comment